Motorniczy tramwaju to zawód, w którym odpowiedzialność i koncentracja to chleb powszedni. Setki pasażerów dziennie, zmienne warunki pogodowe, nieprzewidywalne sytuacje na drodze i konieczność zachowania spokoju w sytuacjach stresowych – wszystko to sprawia, że praca motorniczego jest wymagająca nie tylko pod względem umiejętności technicznych, ale i psychicznych.
Właśnie dlatego przepisy prawa wymagają od osób prowadzących tramwaje regularnego przechodzenia badań psychotechnicznych. To one mają potwierdzić, że kandydat lub obecny pracownik jest w stanie bezpiecznie i skutecznie wykonywać swoje obowiązki.
Jako Pracownia Psychologii Transportu w Dąbrowie Górniczej zajmujemy się przeprowadzaniem takich badań i wiemy, że pytanie „jak to wygląda w praktyce?” pojawia się bardzo często. W tym artykule przedstawimy pełny obraz całego procesu – od zapisania się na badanie, po otrzymanie orzeczenia psychologicznego.
Spis treści:
Czym są badania psychotechniczne?
Badania psychotechniczne, nazywane też
badaniami psychologicznymi w zakresie transportu, to zestaw testów i rozmów, których celem jest
ocena zdolności psychofizycznych osoby ubiegającej się o prawo do wykonywania określonych obowiązków związanych z prowadzeniem pojazdów.
W przypadku
motorniczego tramwaju chodzi przede wszystkim o sprawdzenie:
- zdolności koncentracji i podzielności uwagi,
- szybkości reakcji,
- koordynacji wzrokowo–ruchowej,
- odporności na stres,
- stabilności emocjonalnej.
Badania te nie mają na celu „wyłapania” kogoś, kto popełni drobny błąd w teście. Ich rolą jest upewnienie się, że w sytuacjach kryzysowych motorniczy będzie potrafił reagować odpowiednio szybko i adekwatnie.
Podstawy prawne badań psychotechnicznych motorniczych
Obowiązek przeprowadzania
badań psychotechnicznych dla motorniczych wynika z przepisów prawa, m.in.:
- Ustawa o transporcie kolejowym – tramwaj jest pojazdem szynowym, więc pewne przepisy dotyczące kwalifikacji operatorów pojazdów szynowych mają zastosowanie.
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich i psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami – określa m.in. zakres badań, częstotliwość i wymagania zdrowotne.
- Kodeks pracy – nakłada obowiązek dbania o bezpieczeństwo pracowników i pasażerów.
Częstotliwość badań:
- Pierwsze badania – przed podjęciem pracy.
- Badania okresowe – zazwyczaj co 3–5 lat, częściej po ukończeniu 60 roku życia lub przy stwierdzeniu konieczności kontroli.
Jak wygląda proces badań psychotechnicznych krok po kroku?
Rejestracja i dokumenty
Pierwszym krokiem jest zapisanie się na badanie. W naszej pracowni można to zrobić telefonicznie, mailowo lub osobiście.
Do badania należy zabrać:
- dowód osobisty,
- skierowanie od pracodawcy (jeśli jest wymagane),
- okulary lub soczewki, jeśli są używane na co dzień.
Wskazówka:
warto przyjść wypoczętym – niewyspanie może obniżyć refleks i koncentrację.
Rozmowa wstępna z psychologiem transportu
Rozmowa z psychologiem to wprowadzenie do badań. Psycholog zada pytania dotyczące:
- stanu zdrowia,
- historii chorób,
- doświadczenia zawodowego,
- stylu życia i nawyków.
Celem jest ustalenie, czy nie istnieją przesłanki do szczególnej ostrożności podczas interpretacji wyników testów.
Testy psychologiczne pisemne
To
zestaw kwestionariuszy, które oceniają m.in.:
- osobowość – stabilność emocjonalną, podatność na stres,
- temperament – szybkość reagowania, odporność na monotonię,
- zdolności poznawcze – logiczne myślenie, pamięć.
Przykład: test polegający na odnajdywaniu różnic między podobnymi obrazkami w ograniczonym czasie –
bada koncentrację i spostrzegawczość.
Testy aparaturowe
Tu do gry wchodzą specjalistyczne urządzenia:
- Aparat Piórkowskiego – mierzy koordynację wzrokowo–ruchową.
- Wirometr – bada zdolność utrzymywania równowagi i precyzję ruchów.
- Miernik czasu reakcji – ocenia szybkość reagowania na bodźce świetlne i dźwiękowe.
- Aparat krzyżowy – sprawdza podzielność uwagi i zdolność wykonywania kilku czynności naraz.
Symulacja sytuacji drogowych
Niektóre pracownie, w tym nasza, stosują
komputerowe symulacje sytuacji na torach. Kandydat wciela się w rolę motorniczego, reagując na zmieniające się warunki – sygnalizację świetlną, przeszkody na torach, zachowanie pieszych.
Omówienie wyników i wydanie orzeczenia
Po wykonaniu wszystkich testów psycholog analizuje wyniki. Orzeczenie może być:
- pozytywne – kandydat jest zdolny do pracy,
- negatywne – istnieją przeciwwskazania psychologiczne.
W przypadku wyniku negatywnego
można odwołać się do innego psychologa transportu.
Jak się przygotować, aby zwiększyć szanse na pozytywny wynik?
- Sen i regeneracja – minimum 7–8 godzin przed badaniem.
- Unikanie alkoholu i używek – nawet drobne ilości mogą wpłynąć na refleks.
- Ćwiczenia umysłowe – krzyżówki, gry logiczne, trening pamięci.
- Ćwiczenia refleksu – np. gry wideo typu „reaction time” (ale w umiarkowanych ilościach).
- Zdrowa dieta – lekki posiłek przed badaniem zapobiegnie spadkowi energii.
Rola psychotechniki w bezpieczeństwie pasażerów
Badania psychotechniczne nie są formalnością – realnie wpływają na bezpieczeństwo pasażerów.
Przykład: w 2023 roku w jednym z polskich miast motorniczy dzięki błyskawicznej reakcji uniknął zderzenia z samochodem, który wjechał na torowisko na czerwonym świetle. Właśnie takie sytuacje pokazują, że sprawny refleks i opanowanie mogą decydować o życiu i zdrowiu wielu osób.
Podsumowanie
Badania psychotechniczne dla motorniczego tramwaju to kompleksowy proces mający na celu
ocenę zdolności psychofizycznych potrzebnych do bezpiecznego prowadzenia pojazdu. Wymagają koncentracji, spokoju i szczerości wobec psychologa.
W
Pracowni Psychologii Transportu w Dąbrowie Górniczej prowadzimy te badania w sposób profesjonalny, zrozumiały i przyjazny dla uczestnika, bo wiemy, że za każdym wynikiem stoi człowiek, który codziennie dba o bezpieczeństwo setek pasażerów.
